پیام مدیریت محترم عامل به مناسبت سال نو: 1403  

دکتر محمد رضا زماني، رئيس پژوهشگاه ملي مهندسي ژنتيک و زيست فناوري در خصوص طرح « تثبيت و مهار زيستي ريزگردها در مقياس پايلوت» گفت: مساحت بيابان­هاي ايران برحسب اعلام نظر سازمان جنگل­ها و مراتع کشور ۳۴ ميليون هکتار اعلام شده که بر اساس آمار سازمان هواشناسي ۲۳ ميليون هکتار از اين مساحت صرفا شامل پديده­ هاي بياباني فاقد پوشش گياهي است.وي افزود: در حال حاضر به دليل آنکه مشکل ريزگردها موجب گسترش محدوده بياباني، افزايش آلودگي هوا و مشکلات زيست محيطي مختلف مي­ شوند، مباحث بيابان­زدايي و تثبيت شن­هاي روان يا خاک­هاي سست در کشور از اهميت بسزايي برخوردار است و از موارد بسيار مهم در مديريت بحران کشور محسوب مي شوند.زماني با بيان ضرورت اينکه رفع اين خطرات، از جمله بحث آلودگي هوا به عنوان يکي از معضلات مهم گريبانگير کشور که به لحاظ سلامت و نيز اقتصاد مشکلاتي را ايجاد کرده، در دستور کار مسئولين امر قرار دارد، گفت: با توجه به اهميت بحث بيابان زدايي و مساحت بياباني کشور به ميزان حدود يک چهارم از مساحت کل، توسعه روش­هاي نوين و کارا در اين زمينه مورد تاکيد است.وي در خصوص يکي از طرح هاي تحقيقاتي پژوهشگاه که براي مبارزه با بيابان زدايي است، گفت: طرح «تثبيت و مهار زيستي ريزگردها در مقياس پايلوت» به صورت آزمايشي در خاک­هاي ماسه بادي منطقه اي شهر زاهدان در مقياس پايلوت انجام شد که نتايج حاصل موفقيت آميز بود.ساخت سيمان زيستي براي مبارزه با بيابان زاييوي با بيان اينکه در اين راستا، اختراعي تحت عنوان «سيمان بيولوژيک» در سازمان ثبت اختراعات و مالکيت صنعتي به ثبت رسيد، ادامه داد: فرآيند سيمان زيستي، مي­ تواند جهت مواردي نظير مهار زيستي ريزگرد با منشا خاک­هاي روان، به سازي خاک، خودترميمي بتن، بستر راهسازي، مرمت و ترميم بناهاي قديمي توسط سازمان­هاي دولتي و خصوصي مانند وزارت راه، وزارت کشور، وزرات نيرو، سازمان حفاظت محيط زيست، سازمان جنگل­ها و مراتع و .... قابل کاربرد باشد.وي گفت: انجام طرح در مقياس ميداني در مناطق مختلف کشور نياز به تصويب و اختصاص بودجه لازم از مراجع علمي کشور و همکاري سازمان­هاي مرتبط نظير جنگل­ها و مراتع و استانداري­هاي مربوطه دارد تا امکان ارزيابي دستاوردهاي طرح در شرايط آب و هوايي مختلف در استان­هاي کشور فراهم شود.به گفته وي، پيش از اين مالچ نفتي بطور معمول براي مهار خاک­هاي روان مورد استفاده قرار مي ­گرفته است که با توجه به عدم توجيه اقتصادي و نيز مشکلات زيست محيطي پيآمد آن امروزه چندان مقبوليت ندارد. همچنين مالچ­هاي ديگري نظير مالچ­هاي پليمري، معدني و گياهي پيشنهاد شده است که همچنان در مرحله تحقيقاتي قرار دارند.زماني خاطر نشان کرد: به ازاي هر هکتار تثبيت خاک با استفاده از مالچ نفتي، ۳۵۰ ميليون ريال هزينه مورد نياز است؛ در حالي که با اجرايي شدن طرح بهره­ گيري از مالچ ميکروبي، انتظار مي­ رود اين هزينه به ميزان حداقل يک-سوم کاهش يابد؛ در عين اينکه استفاده از مالچ ميکروبي پيآمدهاي زيست محيطي ثانوي را بدنبال نخواهد داشت. همچنين، امکان کاشت درختان يا درختچه هاي سازگار با بوم هر منطقه، در صورت استفاده از مالچ ميکروبي فراهم خواهد شد.وي با اشاره به چگونگي استفاده از اين يافته­ هاي پژوهشي در کشور، عنوان کرد: در ادامه شرايط کنوني تغييرات اقليمي ايران بايد در انتظار آينده اي به مراتب خشک تر و گرم تر باشد که اگر اقدامات فوري صورت نگيرد اين پديده مي تواند تاثيرات بسيار بدي روي زندگي هزاران نفر بگذارد.وي با بيان اينکه طبق آمار ملي، مساحت خشکي ايران ۱۶۵ ميليون هکتار است که بيابان ها ۳۲ ميليون هکتار آن را اشغال کرده اند، افزود: آمار دقيقي از ميزان بيابان زايي در پنجاه سال گذشته ايران وجود ندارد، اما آنچه به وضوح مشاهده مي شود کمبود آب، پيشروي بيابان در مراتع و مناطق شهري و طوفان هاي شن است در صورتي که اقدامات جدي در اين باره انجام نگيرد، وسعت بيايان هاي کشور در آينده به صورت قابل توجهي افزايش خواهد يافت.به گفته وي، اين وضعيت مي تواند تهديدي براي معيشت پايدار ساکنان تمامي مناطق باشد؛ بخصوص کساني که در مراتع زندگي مي کنند. ساليانه، وجود ريزگرد سبب آسيب گسترده­ اي به اراضي کشاورزي و دستگاه­هاي صنعتي مي شود و مهار آن مي­ تواند سهم شايان توجهي به امر اقتصاد و اشتغال افراد داشته باشد.زماني افزود: از آنجا که مقوله مهار ريزگرد به ميزان بسياري تحت تاثير شرايط و عوامل محيطي و اقليمي است، از اين رو کمک و همکاري متخصصين بومي را مطالبه مي کند و سبب شکل­گيري روند تحقيقات ايشان در اين وادي خواهد شد.وي افزود: پژوهشگاه ملي مهندسي ژنتيک و زيست فناوري به عنوان يک سازمان پژوهشي، داوري اوليه طرح را به عهده داشته و در حوزه معاونت فناوري با توجه به اشراف به موضوع فناوري و شناخت مجري و همکاران به لحاظ تخصص، دانش و تجربه در اين زمينه، موضوع طرح و اجزاي آن مورد تاييد قرار گرفته است.رئيس پژوهشگاه ملي مهندسي ژنتيک و زيست فناوري خاطر نشان کرد: انتظار مي ­رود طرح حاضر بتواند بطور مستقيم و غيرمستقيم، موارد مقرر شده در بندهاي يک، دو، هفت، دوازده و بيست و دو از سياست­هاي اقتصاد مقاومتي را پوشش دهد.روزهاي پاک به شهرهاي مستعد ريزگرد باز مي گرددوي تاکيد کرد: با اجراي اين طرح به دليل مهار ريزگردها اميد است که بتوان روزهاي پاک و شرايط مناسب و سالم براي زندگي روزمره را بيشتر در اختيار شهرهاي مرزي و يا ساکن در مناطق بحراني ريزگرد قرار داد.وي عنوان کرد: با توجه به بحث گرمايش جهاني، کاهش نزولات آسماني، کم آبي و توسعه بيابان ها در منطقه و بالاخص کشور ايران، بازار محصول رو به رشد است. همچنين با توجه به پتانسيل منطقه جغرافيايي براي استفاده از اين فناوري، امکان صدور فناوري به اين مناطق را بايد در نظر گرفت.زماني با اشاره به آينده­ نگاري فناوري و وضعيت توليد محصول سيمان زيستي خاطر نشان کرد: باتوجه به اينکه فناوري استفاده از سيمان زيستي در مباحث تثبيت خاک بسيار نوين است و بالاخص استفاده از اين فناوري در حوزه مهار ريزگردها از سابقه طولاني برخوردار نيست و همچنين بازه زماني افول فناوري­هاي زيستي در مقايسه با حوزه ­هاي ديگر «هاي تک» مانند فناوري اطلاعات و نظاير آن نسبتا طولاني است، پيش بيني مي­ شود حداقل زمان لازم براي جايگزيني اين فناوري بيش از بيست سال باشد.وي افزود: پس از اجراي اين فاز و تامين مالي فاز دوم براي اجراي پايلوت در يک منطقه ۵ هکتاري و تخمين هزينه هاي واقعي، پاشش محصول در کانون هاي ريزگرد از طريق مناقصات پيمانکاري و تحت نظارت تيم تخصصي فعلي به انجام مي رسد.زماني با بيان اينکه در طرح حاضر بيش از مقوله صرفه جويي ارزي، مسئله استراتژيک بودن آن به لحاظ رفع مشکل زيست محيطي ريزگردها مطرح است، عنوان کرد: از آنجاکه جايگزين مناسب و دوستدار طبيعت براي طرح حاضر در داخل کشور وجود ندارد که قابليت رقابت با فناوري موضوع طرح را داشته باشد، ناگزير از بازگشت به استفاده از مالچ نفتي خواهيم بود که خود پيامدهاي زيست محيطي و همچنين بار اقتصادي بالايي دربرخواهد داشت. از سوي ديگر در صورت اجرا نشدن طرح براي حل معضل ايجاد شده، ناگزير به واردات فناوري از خارج کشور يا واردات محصول هستيم.احياي زمينهاي باير به زمينهاي قابل کشتوي با بيان اينکه اين طرح در بهبود محيط زيست تاثير گذار خواهد بود، گفت: کاهش ريزگردها در مقوله حذف آلودگي هوا و تاثير آن بر شرايط آب و هوايي قابل طرح است، همچنين بازگرداندن و احياي زمين­هاي باير به زمين­هاي قابل کشت از ديگر آثار طرح حاضر است که طي طرح­هاي مطالعاتي و آماري پس از اجراي طرح حاضر قابل بررسي هستند.وي گفت: با اجراي اين پروژه به فناوري هاي ديگري از جمله « سويه هاي موثر براي تثبيت ريزگرد بدون اثرات جانبي»، « ايجاد زنجيره توليد و توزيع از جمله روش هاي توليد در حجم هاي بالا و هزينه هاي بسيار پايين توجيه پذير براي پاشش ميکروبي در بيابان ها»، « فناوري پاشش ميکروبي در بيابان ها»، و« تثبيت ريزگردها در شرايط بيابان» دست مي يابيم.